Yunanistan’ı kurtarma planları önceki yazımızda da belirttiğimiz CDS konusunu çelişkili hale getirmiş görünüyor. Yunan tahvilleri üzerindeki toplam CDS miktarı farklı rakamlar nedeniyle dikkatle izleniyor. International Swaps & Derivatives Association (ISDA) üstlenilen %50 zarar sonrası aktife olmaya hazır 3,7 milyar dolarlık CDS olduğunu söylüyor. Bir diğer takas kuruluşu Depository Trust&Clearing Corporation (DTCC) ise 77,7 milyar dolarlık CDS olduğunu belirtiyor. Acaba hangi rakam doğru? Yunan tahvilleri üzerine toplam CDS miktarı nedir?
Hemen söylemek gerekir ki, tüm CDS işlemleri kayıt altında olmadığından toplam tutarı tam olarak kestirmek güç. Çıplak açığa satılan CDS’ler ve tezgahüstü piyasa işlemlerinin büyüklüğünü kimse bilmiyor. Fakat kesin olan bir şey var. Yukarıda her iki kuruluşun açıkladığı rakamlar doğru olabilir; aralarında büyük bir fark olsa bile.
Her iki kurumun açıkladığı rakamlar hesaplama şeklinden kaynaklanıyor. Çok kaba bir ifadeyle söylersek DTCC brüt, ISDA net rakamları vermiş görünüyor. Şimdi bu durumu açık şekilde ortaya koyarak bu tür rakamları yorumlamak veya anlamlandırmak durumunda kalacaklar için basit bir tanımlama sunalım.
A, B ve C adlı 3 adet finansal kuruluş olduğunu düşünelim. A bankası B bankasından 10 $’lık CDS satın alsın. Öte yandan C bankası da A bankasından 8 $’lık CDS almış olsun. Şimdi bu durumda piyasadaki toplam CDS tutarı brüt olarak 18 $’dır. Fakat A bankası 10 $’lık alım, 8 $’lık satım yaptığı için piyasadaki net CDS tutarı 2 $’dır diyebiliriz. İşte, brüt ve net ayrımı budur. Fakat CDS piyasası için riskin sadece 2 $ olduğunu düşünmek çok büyük bir hatadır. Neden mi?
Çünkü piyasadaki net risk 2 $’mış gibi gözükse bile, olası bir tahakkuk durumunda, B bankasının 10 $ ödemek zorunda kalacağı düşünülebilir? Fakat bu da doğru değildir. Çünkü genellikle fiziki teslimat içermeyen CDS kontratları nakit uzlaşı esasına göre sonuçlanır. Bu da yeni bir hesaplamayı daha gerektiren bir durum yaratır. Bir tahvilin tahakkuka düşüp düşmediğine kara verecek olan ISDA gibi kayıt kuruluşlarıdır. Eğer tahvilin tahakkuk durumuna karar verilirse, dışarıdaki kontratların ne kadarının ödeneceğine dair bir ihale yapılır. Diyelim ki bu ihale 70.000 olarak sonuçlandı. Bu durumda B bankasının ödeyeceği tutar 10x(1-0,7) yani 3 $ olacaktır. İşte bu da ISDA’nın 3,7 milyar dolar olarak öngördüğü toplam zarar miktarıdır. (Hemen şunu da eklemek faydalı olacaktır. Fiziki teslimat gerektiren bir CDS kontratta tahakkuka düşen tahviller teslim edilirken karşılığında yukarıdaki örnekle söylersek B bankası 10 $ ödeme yapmak zorundadır.)
Görüldüğü gibi CDS ödemelerinin arkasında son derece karmaşık bir matematik bulunmaktadır. Tüm CDS kontratları farklı şartlar sunabilirler. Özellikle tahakkuk halinin nasıl belirleneceği ve ihalenin hangi şartlarla gerçekleştirileceği konuları sözleşmelerde en önemli hususlardır. Yunanistan tahvillerinin gönüllü olarak %50 oranında zararlarının realize edilecek olması piyasalarda CDS ödemeleri için gerekli şart olan tahakkuk durumuna karar verecek olan kuruluşların karar vermelerini oldukça güçleştirecek gibi gözüküyor. CDS kontratlarının AB destekli bir gönüllü tahakkuk durumunda yeterli şartları sunmayacağı şimdiden kendini hissettiren bir olgu. Fakat krizin başından bu yana gördüğümüz sayısız kendine özgü ve daha önce karşılaşılmamış durum gibi bu da bir sui generis. Bakalım CDS kontratları tarafların zararlarını ne kadar telafi edecek?
CDS'ler için ayrıntılı bilgiye Finansal Krizin Gizli Doğası: Maça Kızı Efekti adlı kitabımdan ulaşılabilir...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder