18 Mayıs tarihinde 38 dolar fiyatla halka arz edilen ve tarihin en büyük teknoloji arzı olan facebook hisseleri şu an itibarıyla 30 doların altında işlem görüyor. Şirket hisselerinin opsiyonları da bugünden itibaren satılmaya başlandı. En aktif opsiyon şu an 30 dolarlık satım opsiyonu. Opsiyonlara uzak olanlar için bunun ne anlama geldiğini kısaca hemen söyleyelim. Eğer bu kontrattan satın aldıysanız; facebook hisseleri 30 doların altına düşse bile aradaki farkı alırsınız. Yani hisseler 25 dolara düşerse aradaki 5 dolar sizin geliriniz olur ve zarar etmemiş olursunuz.
Satım opsiyonunun alım görmesi aynı zamanda şu anlama da geliyor. Yatırımcılar hisse senedinin fiyatının daha da düşeceğini düşünüyorlar. Peki bundan nasıl emin olabiliyorlar?
Finansal piyasalar büyük şirketlere oldukça benzerler. Büyük şirketlerde çalışan binlerce kişi kağıt üzerinde en ince ayrıntısına kadar tanımlanmış bir hiyerarşik örgütlenmeye sahiptirler. Kimin kime bağlı olduğu herkes tarafından iyi bilinir ve bu hiyerarşi ekseninde hareket edilir. Bu yapılar bilginin aşağı ve yukarı yönlü iletiminin nasıl yapılacağını göstermesi açısından da oldukça önemlidir. Fakat bu organizasyonel şekillilik kağıt üzerindedir ve belli varsayımlar altında gerçekleşir. Şirketin bir katında küçük bir yangın çıktığı an bu organizasyonel yapı bir anda unutulur ve herkes aynı anda kapılara hücum eder. O anda kimse hiyerarşik yapıyı düşünmez ve önceliğini buna göre belirlemez.
Finansal piyasaların normal akışı bir şekilde bozulduğu zaman tam böyle bir şey olur ve herkes kapılara hücum eder. İşte facebook’ta olan da budur. Yangın çıkmıştır bir kere. Facebook’a güven azaldığı için herkes bir an önce satmayı düşünmektedir. Peki böyle bir durumda şirketin en tepesindeki azizler neden gerekeni yapamamaktadırlar?
Yarattığı sosyal medya ağı ile internet iletişiminde çığır açan ve şu an şirketin Başkanı ve CEO’su olan Mark Zuckerberg neden bir şey yapamıyor? Dünyanın en önemli dâhilerinden sayılan ve bu özelliğiyle milyarlarca dolarlık halka arz gelirine kavuşan Zuckerberg’in ne kadar büyük bir dahi olduğunu göstermesinin zamanı gelmedi mi?
Finansal piyasalar aziz yaratmayı severler. Büyük deha sahibi olduğuna inandıkları bu kişilere akla hayale sığmayan ücretler vermeye bayılırlar. Finansal krizi yarattığı düşünülen ve şirketlerini hala büyük krizlere sokmaya devam eden finansal kuruluşların yöneticilerine ödenen ücretler onların büyük dâhiler olduklarını herkese inandırır. 2011 yılında JPMorgan CEO’su Jamie Dimon’a ödenen 23 milyon dolar, Wells Fargo’dan John Stumpf’a ödenen 17,9 milyon dolar, Goldman Sachs CEO’su Lloyd Blakfein’e ödenen 16,2 milyon dolar insanların kendilerinden deha sahibi olduklarını göstermeleri gerekliliğini haklı kılar. Fakat yıllardır devam eden ekonomik krizden şirketlerini hala tam olarak kurtarabilmiş değillerdir. Acaba finansal piyasalar ne tür bir düşünce hatası içinde?
16.yüzyılda yaşayan İtalyan ressam Caravaggio bu sorunun cevabını veren belki de ilk kişiydi. 38 yıl süren kısa ömründe yaptığı resimlerle dünyanın en sıra dışı, en yetenekli, en umarsız ve belki de en dahi ressamlarından biriydi. Ama yaşadığı dönemde İtalya’nın bile en büyük ressamı olamamış ve Mikelanj’ın gölgesinde kalmıştı. Fakat şimdilerde bu yolda hızla ilerlemektedir. Hiçbir eğitim almamıştı ve doğayı tek öğretmen olarak kabul ederdi. Resimlerini çizimler olmadan direk tuvale yapardı. Işık ve gölgeyi mükemmel şekilde kullanır ve tablolarına bakanlarda uzun süre çekim yaratırdı. Yaşadığı dönemde sevilmemesinin nedeni gerçeği tüm doğallığı ile resmetmesiydi. Diğer ressamlar gibi cenneti değil, burnunun ucundaki resmederdi. Bu nedenle dönemin devlet kurumlarının kabul etmediği bir ressamdı.
Fakat Caravaggio’nun bildiği ve inandığı tek şey sıradan insanın büyüklüğüydü. Bu nedenle sipariş aldığı dini resimlerde, sokaklardan topladığı hırsızları, ayyaşları ve dilencileri model olarak kullanarak aziz gibi resmederdi. Kutsal kişileri ise ayağında çamuru olan normal insanlar gibi yapardı. Bu nedenle kısa ömrü kaçak hayatı yaşamakla geçmiştir. Zamanında anlaşılamasa da Caravaggio dünyanın ilk irrasyonel ekonomistiydi. Bunu yaşanan finansal kriz bir kere daha göstermiştir ve hala göstermeye de devam etmektedir.
Çağımız insanının düştüğü ama Caravaggio’nun düşmediği düşünce hatası sıradan insanın azizleştirilmesiydi. Şirketlerin üst düzey yöneticilerine ödenen ve o şirketteki diğer ücretlerle bile kıyaslanmayacak şekilde abartılı olan ücretler sıradan veya ortalama insanın azizleştirilmesinin modern çağ yorumudur. Fakat bu düşünce hatası finansal piyasaların yapmakta ısrar ettiği bir hatadır. Krizler, zararlar ve beceriksizlikler ise dahi yöneticilerin ayaklarının çamurlu olduğunu gösterir gibidir.
Maalesef ayakları çamurlu olanlar arasına facebook ile Zuckerberg de eklenmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder