IMF Başkanı Lagarde büyük merkez bankalarının piyasaya sürdükleri likiditenin balon riskini arttırdığını söyledi. Gelişmiş ülkelerdeki parasal genişlemenin gelişmekte olan ülkelerde aşırı ısınmaya ve varlık balonun oluşmasına neden olacağını belirterek, gelişen büyük akımların absorbe edebilmek için gelişmekte olan ekonomilerin kurlarında özellikle de dolar karşısında direnç oluşturma çabasının balonları tetikleyeceğine dikkat çekti. Yani dahi basitçe söylersek dalgalı kur rejiminin doğal risklerinden olan kur savaşlarının yeniden başlayacağını söylemiş oldu.
Merkez bankalarının piyasalara sürdüğü likidite, kısa süre içinde gelişmekte olan piyasalara doğru yönlenip para kazanma içgüdüsüne sahiptir. Fakat paranın büyüklüğü güçlü bir döviz dalgası yaratacağından gelişmekte olan ekonomilerin bu dalgalara dayanması zor olacaktır. Fakat burada üzerinde durulması gereken konunun bu stratejik tarafı değildir. Lagarde’ın nasıl bir çözüm önerdiğidir. Lagarde, sanki büyük merkez bankalarının piyasalara para enjekte etmekten başka seçenekleri varmış gibi yapılanın tehlikeli olduğunu savunmaktadır. Evet, şüphesiz kur savaşları özellikle ihracatçı ülkeler için yeniden başlayacaktır ama bu sonuç parasal gevşeme yapılmamasından daha kötü bir sonuç değildir. Yani daha basit söylersek Lagarde dumansız sigara önermektedir.
Hem sigara içenlerin hem de içmeyenlerin en büyük şikayeti sigaranın dumanıdır. İçmeyenleri pasif içici durumuna sokup sağlıklarını etkilerken, içenlerin de ellerine, saçlarına ve giysilerine sinerek hoş olmayan bir durum yaratır. Müşterilerinin hassasiyetlerini (!) yakından takip eden sigara firmaları bu yakınmalara kulak verirler. Yapılan anketler herkesin dumansız sigara istediğini ortaya koyar. Firmaların iştahı daha da kabarır. Sonunda içlerinde biri, dünyanın en büyük ikinci sigara üreticisi R.J.Reynolds, dumansız sigara geliştirme fikriyle 90’lı yılların başlarında ortaya çıkar. Bu şahane fikre 325 milyon doları bir anda yatırır ve sonunda “Premier” marka dumansız sigarayı yaratır.
Sigara bir devrim olarak pazara sunulur fakat sonuç kabus gibidir. Dört ay içinde satışlar sıfıra iner. Şirket pes etmez ve 125 milyon dolar daha harcayarak ürünü geliştirir. “Eclipse” adlı yeni bir dumansız sigara sürülür piyasaya bu kez. Fakat sonuç yine değişmez. Birkaç ay içinde satışlar sıfıra iner. Peki ama bu neden olmuştur? Herkes dumansız sigarayı bu kadar isterken, yapılan araştırmalar böyle bir sigara üretilirse satışların çok yüksek olacağını söylerken, neden şimdi kimse dumansız sigarayı satın almamaktadır?
Gerek müşteri talepleri, gerekse anketler başta dumansız sigaraya talep olduğunu gösterse de irrasyonel insan davranışları burada da kendini göstermiştir. Sigara insana her zaman duyumsal bir deneyim sağlar. İnsanlar içtikleri sigaranın tadının kötü olduğunu düşünseler de kötü olduğunu söylemezler. Bu nedenle dumansız sigaranın yaşanan deneyimi ortadan kaldırması insanları rahatsız etmiştir. Bu deneyim o kadar değerlidir ki dumansız sigarayla asla değişilemez. İşte R.J.Reynolds’un göremediği şey buydu: İnsanlar sigarayı zaten dumanı için içiyorlardı!
Tıpkı 2007’den bu yana büyük merkez bankalarının yaptığı gibi. Merkez bankaları krizin başından bu yana piyasalara trilyonlarca dolar para sürdüler. Onların bu alışverişten beklediği tek bir şey var. Piyasalara enjekte edilen paranın ülkelerin stabil kur hesaplarını bozarak onları harekete geçirmesi ve piyasalara daha fazla müdahale etmeye zorunlu kılması. Böyle bir durumda güçlü ihracatçılar güçlerini kaybederken, piyasaya para süren büyük merkez bankalarının olduğu büyük ekonomiler ihracat güçlerini yeniden kazanacaklardır. İhracat güçlerini kaybetmek istemeyen küçük ülkeler de bu duruma tepki vererek onlar da savaşa girecekler ve piyasalara kendi lehlerine olacak şekilde müdahale etmeye başlayacaklardır. Yaşanan savaş ve piyasalara sürekli müdahale yatırımcı iştahını arttıracak, onları da bu savaşın içine çekerek daha fazla yatırım yapmaya yöneltecektir. Hırs arttıkça kar etme isteği de artacak böylece piyasalarda yaşanacak parasal genişleme ile küresel ekonomi rahat bir nefes alacaktır.
Lagarde dumansız sigarayı önerse de gözden kaçırdığı bir şey var: Şu ortamda dumansız sigarayı kimse içmez!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder