En büyük talihsizlik, akıllıların, aptalların saçmalıklarıyla başa çıkmasıdır!

Astroloji de diğer tüm kişisel gelişim sektörü enstrümanları gibi erdemleri terk edip para ile sırnaşmaya başlaması çok eskilere dayanır. Hatta finansal astroloji adlı sahte bir bilim bile geliştirmiştir bu “gezegen tellalları”. Doğanın kanunlarını, temel matematiğini, tabiat olaylarını ve hatta bilimin öncüsü antikçağ filozofu Thales’i bile kendilerine alet ederek sahte bilimlerine “dokunsan elinde kalacak” bir özgeçmiş yaratmışlardır.

Finansal astrolojinin nasıl önemli bir bilim olduğunu bir internet sitesi şöyle anlatıyor: “Astrolojiyi dünya olaylarından ayırmak olanaksızdır. Astroloji teorilerini anlatmak gereksiz. Dünyanın her tarafında finansal astroloji çok yaygın olmakla beraber, en iyi yatırımcıların bir kısmının astrologlar olması da gözden kaçmaması gereken bir ayrıntıdır. Tabi burada dipnot olarak kuramdaki bilinirliğin ters orantısı da eklenmeli. Üstelik hisse senedi piyasaları daha çok psikolojik eğilimler gösterdiğinden, astrolojik etkiler daha da bariz bir hal alır.”

Bu metin “astroturkiye” adlı bir internet sitesinden alınmıştır. Metnin yüksek bir kendine güven ile yazıldığı ortada. Karışık düşünüş (hisse senedi piyasalarının psikolojik eğilimleri ile astroloji ilişkisi) ve bilimsel kavramların (ters orantı, psikoloji, hisse senedi) istismar edilerek bilim dışından gelen kişilerin önüne boca edildiği görülüyor. Astroloji teorilerinin kuramsallığına atıf yapılarak bilim sadece bir “anlatı” ya da “söylence” boyutuna indirgenmektedir. Piyasa psikolojisi ile astroloji arasındaki mantık sıçraması dudak uçuklatacak cinsten. “Dipnot olarak kuramdaki bilinilirliğin…” şeklinde başlayan ifade, kelimelerin gerçekte ne anlama geldiğinin bilinmediğini göstermektedir. “Astroloji teorileri anlatmak gereksizdir” sözü ile okuyucuyu gözdağı verilerek etkilemek istendiği açıktır. Kısaca bu metin entelektüel bir sersemlikten ibarettir.

Bilimin ve kavramların zekice istismarını gösteren bu metinde anlatılan finansal astroloji gerçekten başarılı bir bilim midir? Bu sorunun yanıtını bulmak isteyen İngiltere Bilim Geliştirme Derneği, Psikolog Richard Wiseman başkanlığında bir deney tasarlar. Deneye, 2000’li yılların dünyada en başarılı finansal astrologlarından biri, sıradan bir yatırımcı ve 4 yaşında bir çocuk olmak üzere üç kişi katılır. Deneyin hakemi ise İngiltere’nin en büyük yatırım firmalarından biri olan Barclays’dir.

Deneye katılanlar İngiltere’deki 100 büyük şirketten istedikleri 4 adedine yatırım yapacaklardı. Finansal astrolog, şirketlerin kuruluş tarihlerini inceleyip yıldız haritalarına bakarak Vodafone, Emap ve Pearson gibi teknoloji ve iletişim şirketlerine yatırım yapar. Sıradan bir yatırımcı olan vatandaş ise 7 yıllık tecrübe ve bilgisini kullanarak Vodafone, Marconi gibi iletişim şirketlerine yatırımı tercih eder. Deneyin son katılımcısı ise 4 yaşındaki küçük kız Tia’dır. Tia, 100 şirketin isimlerinin yazdığı kağıt parçaları havada uçuşurken dört adedini yakalar. Bunlar Bank of Scotland, Diageo, Old Mutual ve Sansbury’dir. Böylece tahminler yapılmış olur.

İlk bir haftalık sürede deneye katılanların hisselerini değiştirmelerine izin verilir. Finansal astrolog ve yatırımcı bu süreçte bazı firmaları değiştirir. Tia ise şekerini yalamakla meşguldür. Finansal astroloğumuz gazetelere verdiği demeçte değişimin sebebini şirketlerin ardındaki gezegensel rüzgar olarak özetlemektedir.

Bir hafta daha geçtikten sonra ilk sonuçlar alınmıştı. Piyasa ani bir düşüş yaşadığından tüm hisseler değer kaybetmişti. Kayıplar şu şekildeydi. Finansal astroloğumuz %10, yatırımcımız %7, Tia ise %4 kaybetmişti. İlk hafta sonunda en kötü tahminci finansal astrolog, en iyi tahminci ise Tia olmuştu.

Deneyi izleyen yorumcular bir haftalık sürenin kısa olduğunu, deneyin 1 yıla uzatılmasını istediler. Deney uzatıldı. Bir yıl sonunda piyasalar %16 düşmüştü. Barclays, üç portföyü yeniden değerlendirmiş ve şu sonuçları elde etmişti. Sıradan yatırımcımız %46 kaybetmişti. Finansal astroloğumuz %6 kaybetmişti. Tia ise %6 kazanmıştı.

Tia’ya nasıl kazandığı sorulduğunda hiçbir yanıt alınamamıştı. Zaten neden orada olduğunu da bilmiyordu. Söyleyebilse “para her şey değildir, şekerler her şeydir” diyecekti belki ama asıl konuşması gereken Tia değil, finansal astroloğumuzdu. 4 yaşındaki Tia’nın seçimleri ondan daha başarılıydı. Acaba Tia’nın finansal astroloji bilgisi astrologdan yüksek miydi?

Elbette ki hayır! Bu deneyde ulaşılan tek bir gerçek vardı, o da finansal astrolojinin uçuyor olduğuydu. Finansal astroloji gibi saçmalıklar genellikle tam olarak çözümlenemeyen belirsiz olayları (öngörülmezlik) daha tanıdık kavramlarla (psikoloji, tahmin vs.) eşleştirerek açıklama yoluna gider. Böylelikle psikoloji ya da finansal tahmin gibi konularda yeterince bilgisi olmayan kişileri, finansal astrologların kendilerinin bile tam olarak bilmediği (zaten bilmeleri de mümkün değildir) konularla metaforik olarak etkilemeye çalışırlar. Bunda da başarılı olurlar.

Tam olarak biçimlendirilmemiş astrolojinin çok sayıda varsayımsal formülle süslenerek sunulması astrolojiyi geçerli kılmaz. Ortalama bir bilince seslenen bu cehalet çağrısını hiçbir şekilde haklı çıkarmaz. Laf kalabalığı ile sunulan bu şarlatanlığı geçerli kılmaz.

Bugün finansal astrolojiye veya astrolojinin kendisine inananlar tüm bu anlatılanları talihsizlik olarak değerlendireceklerdir. Belki haksız da sayılmazlar. Ama unutmamaları gereken bir şey var. Hayatta en büyük talihsizlik, akıllı insanların, aptalların saçmalıklarıyla başa çıkmak zorunda olduğu gerçeğidir.