Ernst&Young'ın suçu ne!

4 büyük rating kuruluşundan Ernst&Young hakkında, Lehman Brothers’ın muhasebe oyunlarına yardım ederek yatırımcıları ve tüm dünyayı yanılttığı için dava açılacağı son dakika bültenlerinde yer alıyor. Bazıları için gecikmiş bir haber gibi görünebilir elbette ama önümüzdeki hafta konu üzerinde oldukça konuşulacağı açık.

Ne yapmış Ernst&Young diye baktığımızda diğer suistimal vakalarından farklı bir şeyle karşılaşmıyoruz. Lehman’ın mali tablolarındaki borçların az gösterilmesine göz yummuş. Zaten her şirket çöküşünün arkasında benzer bir senaryo yok mudur?

Dünyanın 4 büyük yatırım bankasından Lehman’ın 2008 yılı Eylül ayındaki çöküşü finansal tarih açısından bir çağın kapandığı andı. Bu çöküşle birlikte yatırım bankacılığı iflas ederken 1929 ekonomik buhranının 2008 modeli yaşanmaya başlamıştı. Lehman’ı batıran şey birçok hikayeye konu olduğu kadar gizemli bir taraf içermiyordu. Riskli mortgage bazlı enstruman pozisyonları ve fazlasıyla borç.

Peki Ernst&Young neyi gizlemişti? Görüp de ses çıkarmadığı şey neydi? Lehman’ın sonunu getiren finansal buluşlarından olan bu işlemin adı Repo 105’ti.

Repo 105 nedir?
Lehman’ın sıklıkla başvurduğu bu yöntemi Jenner&Block adlı hukuk şirketinin başkanı A.R.Valukas keşfetmişti. Şirketin iflas başvurusunu kontrol eden Valukas 11 Mart 2010 tarihinde bir rapor yayınlamış ve dünya ilk kez Repo 105’in ne olduğunu öğrenmişti.

Lehman basitçe anlatırsak, bilanço hazırlama dönemlerinden önceki gün şöyle bir işlem yapıyordu. Örneğin 30 Aralık günü 100 $ tutarındaki mortgage bazlı menkullerini geri alım vaadiyle (yani repo sözleşmesiyle) istekli bir kuruluşa satıyordu. Bu işlem karşılığında kasasına nakit olarak 95 $ alıyordu. Böylelikle bir gün sonra hazırlanacak bilanço kayıtlarında aktifine değersiz varlıklar yerine nakit para koyuyor ve rasyolarını parlak gösteriyordu. Bilanço oluşturulduktan bir gün sonra yani 1 Ocak tarihinde vermiş olduğu menkul kıymetleri geri alıp karşılığında 100 $ para ödüyordu. Yatırımcı güvenini kazanmanın bedeli hesaplanabileceği üzere %5 oluyordu bu kısa dönemli finansman işleminde.

Ernst&Young’ın bu konuya cevabı kendilerinden beklenen özgüveni fazlasıyla gösteriyor: “Şirketin sorumluluğu, denetçinin değil!”

Ernst&Young bu işlemi genel muhasebe kuralları açısından uygun bulmuş ve teyit etmişti. Kendileri açısından haklı olsalar da İngiltere Finansal Raporlama Kurulu (FRC) şirketin Repo 105 işlemlerine nasıl onay verdiğini araştırmaya başladığını söylemişti. Şimdi de aleyhinde dava açılması ile karşı karşıya.

Gelişmelerin ne yöne gideceğini hafta içinde göreceğiz.

Repo 105 ile ilgili ayrıntılı bilgiye Finansal Krizin Gizli Doğası: Maça Kızı Efekti adlı kitabımdan ulaşılabilir...