Ekonomiyi ekonomi yorumcularından finansı finansal analistlerden öğrenmek mantıklı bir karar olabilir; tabi mantık biliyorsanız.
Ekonomi yorumculuğu giderek ekonomiyi içerikten yoksun hale getirip içini boşaltırken sıradan insan için de anlamsız bir hale getiriyor. Kullanılan bol retorikli dil ile mantıklı insanlar için bolca mantıksızlık üretiliyor. Her gün saatlerce dinlenilen yorumlar ile küçük yatırımcı hiçbir yere ulaşamıyor, mantıklı bir karar veremiyor. Hatta sıradan yatırımcı ekonomi yorumcularını dinlerken ne olup bittiğini bile anlamıyor.
Gelin bu karmaşık soruna, bize göre 20. yüzyılın en önemli mantık filozofu Ludwig Wittgenstein ile yanıt bulmaya çalışalım. Daha doğrusu yorumcularımız anlatsın, Wittgenstein sorsun. Wittgenstein'ın sorularına bakalım ekonomi yorumcularımız yanıt verebilecek mi? Eğer ekonomi yorumlarını takip eden biriyseniz belki bu sorulara siz de yanıt verebilirsiniz. Bu arada dikkatli ve bilgili okuyucular Wittgenstein'ın sözlerinin kendi düşüncelerinden (ağırlıklı olarak başyapıtı Tractacus Logico-Philosophicus'tan) alındığını ve yer yer küçük çarpıtmalara uğratıldığını fark edeceklerdir.
Son birkaç gündür okuduğumuz haber ve yorumları bir de Wittgenstein'a anlatalım. Bakalım o bunlardan ne anlayacak?
Ekonomi Yorumcusu: Sevgili Wittgenstein hocam, "Çin’den açıklanan bir dizi pozitif ekonomik veri piyasaların beklentileri üzerinde gelse de yatırımcıların zaten pozitif beklenti içerisinde olmalarından dolayı çok büyük bir etki yaratmadı."
Wittgenstein: Cancağızım, piyasa beklentisi, pozitif beklenti, büyük bir etki gibi kavramlar kullanmışsın. İyi güzel de, dilin herkes için tek bir anlamı olması gerekmez mi? Sen bu söyledeğin cümleyi anladıysan benim şu soruma da rahatlıkla yanıt verebilirsin: "Halının üzerinde bir kedi yok" resmi ile "Halının üzerinde bir köpek yok" resmi birbirine ne kadar benzerdir?
Ekonomi Yorumcusu: Pek anlamadım hocam...
Wittgenstein: Bazen bir dile getiriş, önce temizleyiciye gönderilmeli, ancak bundan sonra yeniden dolaşıma sokulmalı.
Ekonomi Yorumcusu: Çok şakacısın hocam! Devam ediyorum: "Beklentilere paralel artan işsizlik oranı piyasalara olumlu yansıdı."
Wittgenstein: Genç kardeşim, işsiz kalan insanların sayısı arttığı halde birileri buna seviniyor mu diyorsun yani? Öyleyse bana cevap verir misin: "Kolumu yukarı kaldırdım" olgusundan "Kolum yukarı kalkar" olgusunu çıkarırsan geriye ne kalır?.. N'oldu, apıştın mı? Ben söyleyeyim, insan kalır. İnsan!
Ekonomi Yorumcusu: Yani...
Wittgenstein: Nasıl da zor oluyor gözünün önünde duranı görmek değil mi?
Ekonomi Yorumcusu: Ama hocam, biz de insanlar için yapıyoruz bu yorumları. Neyse, devam ediyorum: "Düşük işsizlik ve gerileyen enflasyon iyi bir yatırım ortamına zemin hazırladı."
Wittgenstein: Çocuğum, insanlar ya da olaylar "iyi"ye doğru götüremezler, ancak oraya buraya götürürler. İyi, tüm olguların dışındadır. Daha bunu bile anlamamışsın.
Ekonomi Yorumcusu: Anladım hocam.
Wittgenstein: Sadece doğaüstü olan doğaüstünü anlatabilir. Çok zorlama bence.
Ekonomi Yorumcusu: Peki hocam... Şuna ne diyeceksin bakalım: "ABD’de perakende satışlar Mart ayında beklentilerin üzerinde düşerken, yıllık çekirdek enflasyon yüzde 2’ye düştü."
Wittgenstein: En temel mantık kuralını bile bilmiyorsun çocuk! İyi dinle, hem beklentiler üzerinde düşen hem de %2'ye düşen bir şeyler var diyorsun. Öyleyse şuna cevap ver: "Anahtar elimden düştü" ile "İçime bir fenalık düştü" cümlelerindeki "düştü" sözcüğü hem soyut bir şeyi hem de anahtar gibi somut bir şeyi nasıl anlatıyor?
Ekonomi Yorumcusu: Bilemedim, nasıl?
Wittgenstein: Tüm dünyaya öğrettiğim şeyi sana da öğreteyim: "Üzerinde konuşulamayan şeyler üzerinde susulur."
Ekonomi Yorumcusu: Tamam hocam, anladım!.. "Dolar, Kuzey Kore ile yükselen gerilimin yene olan güvenli limanını devam ettirmesiyle beraber beş ayın en düşük seviyesini gördü."
Wittgenstein: Evladım, sinirlenmeye başlıyorum ama. Bir şey oldu diye başka bir şeyin de olması gerektiği yollu bir zorlama nerede var?
Ekonomi Yorumcusu: Biliyorum hocam, 99 kere yazı gelen para 100.de de yazı gelir.
Wittgenstein: Aferin, öyleyse kendini aldatmamaktan daha zor bir şey olmadığını da anlamışsındır.
Ekonomi Yorumcusu: Tabi ki hocam, "herıld yani"!.. Devam ediyorum: " Yendeki güvenli liman talebiyle beraber euro ve sterlin beş ayın en düşük seviyesine geriledi."
Wittgenstein: Bu nasıl bir varsayım böyle? Bu mantığa göre şu soruma cevap ver: Neden eski insanlar güneşin dünya etrafında döndüğünü doğal bir varsayım olarak kabul etmişlerdi?
Ekonomi Yorumcusu: Güneş dünya etrafında dönüyor gibi göründüğünden herhalde.
Wittgenstein: Haklı olabilirsin. Peki dünya güneşin etrafında dönüyor gibi görünseydi nasıl göreceklerdi?.. N'oldu, sustun!
Ekonomi Yorumcusu: Peki hocam!.. "Haftaya alıcılı başlamasını beklediğimiz endekste geçen haftaki seviyesi olan 90.800'ü ilk ara direnç olarak takip edeceğiz."
Wittgenstein: Tarihin benimle ne işi var evladım; benimki ilk ve tek dünya!
Ekonomi Yorumcusu: Ama hocam, teknik analizde teori önemlidir.
Wittgenstein: Evladım, ekonomi bir teori değildir, aktivitedir. Dikkat et, düşüncelerin sürekli olgunlaşmadan ağaçtan düşüyor.
Ekonomi Yorumcusu: Hocam, çok bunaldım. Son yorumumu da verip ayrılacağım: "Açılış sonrasında güçlenebilecek alımlar ile 90.800'ün aşılması halinde ise sırası ile 91.400 ve 91.800 seviyeleri, onların da kırılması halinde 93.000 üst dirençler olarak hedef alınabilir."
Wittgenstein: Bu mudur gördüğün yani? Bak evladım, bir insan kilitli olmayan, ama içeriye doğru açılan bir kapıyı boyuna itiyor, çekmek aklına gelmiyorsa, odada hapistir.”
Ekonomi Yorumcusu: Ama hocam, başka nasıl öngörebiliriz ki?
Wittgenstein: Bir uzunluğu ölçmek için hem metre hem de adım hesabı varsa senin endeksin için de olmalı. Bu rakamlarla ölçebiliyorsan, mesela okkayla da ölçebilirsin.
Ekonomi Yorumcusu: Hocam, sen öyle diyorsun ama biz yatırımcılara yıllardır bu açıklamaları yapıyoruz. Onlar da dinliyorlar.
Wittgenstein: Ekonomi yorumculuğunun üzerinde, atın üstündeki kötü bir binici gibi oturuyorsun. Hemen şimdi yere çalınmamanı atın iyi huyuna borçlu olmalısın.
Ekonomi Yorumcusu: İyi huyludur bizim küçük yatırımcılar... Hocam, ekonomi yorumculuğu nedir öyleyse?
Wittgenstein: Ekonomi yorumculuğunun amacı şişeye düşen sineğe çıkış yolunu göstermektir. Unutma, sinek dışarıyı hep görür, ama asla çıkamaz.
Ekonomi Yorumcusu: Ne yapmalıyız bu durumda?
Wittgenstein: Başkasına sunduğun yiyeceği, ona ağzının tadına uygundur diye değil, ağzının tadını değiştirmek için vermelisin.
Ekonomi Yorumcusu: Yardımların için teşekkürler hocam.
Wittgenstein: Sorun değil, birinin ekonomi yorumculuğunun ahırlarını temizlemesi gerekiyordu; bu işi yapmak bana düştü. Ama anladım ki, ekonomi yorumculuğunda şundan daha iyi bir şey söylemek zor: Hiçbir şey!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder