Dolardaki artışın sebebi Kleopatra'nın burnudur!

Ekonomi yorumculuğunda tuhaf bir mantık yürütme şekline sahibiz. Mesela kur mu yükseldi. Büyük bir çoğunluk nedenini hemen buluyor: Kesin "Geziciler" yapmıştır!

İnsanlar bu tür bir düşünceye bir kere inandılar mı, artık istediğin ekonomik analizi yap, bu düşünceyi kolay kolay değiştiremezsin. Kimsenin değiştiremediği böyle bir düşünceyi bizim değiştirmemiz de mümkün değil elbette. Biz daha farklı bir yöntem ile konuyu açıklığa kavuşturmaya çalışacağız. Böylece hem doların neden yükseldiğini bulacağız, hem de bu düşünce şeklinin arkasındaki yanılsamayı.

Şimdi soruyu yeniden sorarak yanıtı bulmaya çalışalım: Dolar neden yükseldi?

Birçoklarının inandığı yanıtı vererek başlayalım: Geziciler yüzünden.

Gezicilere soralım öyleyse: "Neden doları yükselttiniz?"

İmar izni olmadan yapılaşmaya izin veremezdik. Penguen belgesellerini görünce ciddiyetimiz daha da arttı. #occupygezi hashtagi ile dünyadan büyük destek gelmeseydi bu kadar ileri gidemezdik herhalde. İlham kaynağımız onlar, onlara sorun.

Occupy Wall Street eylemcilerine soralım öyleyse: İlhamı siz verdiğinize göre kuru da siz yükseltmiş olmalısınız, söyleyin neden yaptınız?

Biz sadece ikiyüzlülüğün kendine has bir simetrisi olduğunu fark ettik. Bize dayatılan sistemin gaspçı ve çakal dolu olduğunu gördük. Özgür insan bu sistem tarafından prekaryaya döndürülmemiş olsaydı Zuccotti Parkı doldurmazdık. Özgür insan fikrini bize 68 kuşağı aşıladı. Suçu onlarda aramalısınız.

68 kuşağı, bu iş sizin başınızın altından çıkmış olabilir mi? Söyleyin, kuru neden yükselttiniz?

Biz sadece emperyalizme karşı özgürlük fikrini savunduk. Hayalimiz "Baş kaldır, yık ve daha güzel bir dünya kur" idi. Fransa'da üniversitede okuyordum ve damarlarımda devrimin eşitlik ve özgürlük kanı vardı. Yurttaki odama erkek arkadaşımın girmesine izin verilmeyince özgürlük ve eşitlik kanı damarımdan fışkırıverdi. Yani suçlu ben değilim, Fransız ihtilalini yapanlara sorun. Bu kanı damarlarıma onlar soktu.

Fransız ihtilalcileri size diyorum: Kuru neden yükselttiniz?

Biz yola özgürlük, eşitlik ve kardeşlik parolasıyla çıkmıştık. Çünkü insan olmanın erdemini rönesansçılardan öğrenmiştik. Bizim suçumuz yok. Doları yükselttiyse rönesansçılar yükseltmiştir.

Eyyy Rönesans! Neden yaptın bunu bana?

Sıkıcı hayatımızdan bunalmıştık. Düşünsel ve sanatsal bir devrim gerekliydi artık. İnsanın dünyayla olan doğal ilişkisi içinde kişilik bilincinin gelişmesi gerektiğine inanıyorduk. Neden yaptık diye sorarsan, bize değil Romalılara sor. Çünkü onlar İstanbul'u kaybetmeselerdi bizler bu yeniden doğuşu başaramazdık.

Büyük Roma, bari sen söyle, neden yıkıldın ve doların yükselmesinin fitilini ateşledin?

Dünya tarihinin en büyük devletini kurmuştuk. İnsanlar dünyayı sadece Roma İmparatorluğundan ibaret sanıyorlardı. Fakat o kilime sarılı kadını kralın önüne yuvarlamamış olsalardı belki hala yaşıyor olabilirdik. O nedenle suçlu biz değiliz. Kleopatra'ya sorun.

Yüce Kleopatra, sen ki güzel ve akıllı bir prensestin, bize bunu nasıl yaparsın? Dolar kuru ne hale geldi, bize nasıl kıydın?

Sen kimsin ya! Trol müsün, deli misin? Senin dolarından bana ne? Ama madem sordun söyleyeyim. Antonius beni burnum için sevdi galiba. Fransız bilim insanı Pascal'ın dediği gibi, eğer burnum daha kısa olsaydı, Marcus Antonius beni çekici bulmazdı ve Roma İmparatorluğu yıkılmazdı. Şimdi sen karar ver, doları kim yükseltti?

Özetle söylemek gerekirse, bu mantık yürütme şekli, tarihçi Niall Ferguson'un "sanal tarih" dediği şeydir ve doğru değildir. Ekonomi gibi bir konuda ne olmuş olacağına dair bir soruya kesinlikle olmuş olana dayalı cevaplar vermek, akla yatkınlık ve zamana uzaklık gibi tehlikeler nedeniyle gülünçlük barındırır. Liberalizm ya da marksizm bilmediğiniz için bir ekonomi sorusuna cevap veremeyebilirsiniz, ama en azından biraz konstrüktivist ya da hiç olmazsa realist olarak konuya daha duyarlı yaklaşabilirsiniz.

Neyse, biz başa dönelim ve sorumuza yanıt vererek son noktayı koyalım. Sahi, dolar neden yükseldi?

Kleopatra'nın uzun burnu nedeniyle!