Dünyanın en büyük emtia türev işlemler borsası üst kurulu U.S. Commodity Futures Trading Commission (CFTC), future işlemlerde manipülasyon olup olmadığını araştırma kararı almış. Gerçekten şaşırtıcı bir gelişme. Acaba bunun altında başka şeyler olmasın!
Son günlerde dev bankaların açıkladıkları iyimser kar rakamlarının neredeyse tamamını oluşturan emtia future işlem gelirleri, derinleşen finansal krize, piyasalar üzerine serptiği serin sularla biraz olsun dur demiş gözüküyor. Tam da böyle ılıman bir ortam yaratılmışken nereden çıktı bu CFTC araştırması?!
CFTC elbette ki derindeki sorunları araştırmayacak. Merak ettiği sadece petrol fiyatlarının geçen yıl neden yükseldiği. Çünkü bu artış kurulu endişelendirmiş. Aynı komisyonun petrol fiyatları 147 $’dan 35 $’a düşerken hiçbir endişe duymaması oldukça şaşırtıcı. ABD hükümetinin ve özellikle de PPT’nin bu düşüşü kışkırttığı yönlü işaretler bu kadar açıkken.
CFTC’nin sınırlı arza (finite supply) sahip emtialar üzerindeki işlemlerde, spekülasyonu önlemeye yönelik ne tür tedbirler alacağı gerçekten merak konusu. Kaldı ki alınan tedbirlerin uygulanması da pek kolay değil. Peki öyleyse, CFTC’nin asıl amacı ne? CFTC bu araştırma sonucunda nereye varmak istiyor?
Bundan beş on yıl önceye kadar dünya emtia bolluğu içinde yaşıyordu. Bunlardan en önemlisi petrol şüphesiz. Gelişen teknoloji, petrol üretimini hızlı bir şekilde mevcut talebin üzerine çıkarmıştı. Her ne kadar OPEC üretime sınırlamalar getirmek istese de, düzenlemelerdeki disiplinsizlik buna pek izin vermemiş, arzı daha da arttırmıştı.
2008 yılının ilk yarısında dünyanın petrol talebinin karşılanmasında ilk zorluklar görülmeye başlandı. Ölü doğan bir proje olan mısırdan ethanol elde etme fikri de bu tarihlerde başlayan mısır arzındaki yetersizlik nedeniyle sekteye uğradı. Öte yandan hayati öneme sahip pirinç, 2007 yılında getirilen ihraç kısıtlamalarıyla ulaşılamaz hale geldi…
Örnekler çoğaltılabilir. Sonuçta daralan arz emtia fiyatlarını yükseltmeye başlar. ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği’nin güçlü ekonomileri, başlayan emtia kıtlığını, fiyatları manipüle ederek aşağıya çekmek için türev ürünler denilen bir hayalet yaratırlar. Bugün BIS rakamlarına göre 600 trilyon $ olan türev ürünler pazarı, tezgah üstü işlemlerle birlikte 2 katrilyon $ civarındadır. Başka bir ifadeyle dünya milli gelirinin 20 katından fazla.
Türev ürünler aslında büyük ekonomilerin tüm ekonomi kurallarına meydan okudukları bir mekanizmadır. Olası arz yetersizliklerinde, yükselen fiyatları aşağı çektikleri ve arz-talep yasasına karşı geldikleri bir mekanizma. Bu mekanizma bir süre başarıyla çalışsa da şu an başarısız olmuş görünüyor. Emtia fiyatları tekrar yükseliyor. Resesyonun tam ortasında olduğumuz şu dönemde emtia yetersizliğinden bahsetmek mümkün değil. Ama fiyatlar artıyor. Bu da enflasyona işaret.
Ekonomi tarihi enflasyonun başlamasının en önemli işareti olarak mal ve hizmet fiyatlarındaki artışı gösterir. Hükümetlerin ilk müdahalesi de fiyatları gelir doğal olarak. Aynı paralelde değerlendirildiğinde, CFTC’nin yapmaya çalıştığı şey kolayca anlaşılıyor. Sınırlı arza sahip emtia kontratlarının alım tarafında kendi gücünü arttırırken, piyasa aktörlerini etkisizleştirmek. Böylece aşırı spekülasyonu önleyip fiyatları istediği şekilde kontrol etmek.
Emtia piyasalarında bir daralma olduğu açık. En yeni tabiriyle “sınırlı arz (finite supply)”, bir arz krizini açıkça işaret ediyor. Eğer bir emtia bolluğu olsaydı, şüphesiz serbest piyasa, fiyatları arttıran spekülatörlere müdahale ederdi. Üretim artar, fiyatlar geriler ve spekülatörler elbiselerini bile kaybedebilirlerdi. Şu anda CFTC’nin yapmak istediği “suni serbest piyasa” yaratarak aynı sonuca ulaşmak. Yani spekülatörler fiyatları arttırırken, üreticilerin üretimi arttırması yerine, daha fazla türev kontrat üreterek fiyatları istenilen seviyelerde tutmak.
CFTC’nin iyi bildiği bir şey var: “Alıcılar, spekülatör değil de teslimat bekleyen alıcılar olduğu zaman oyun biter!”
CFTC oyunu bitirip emtia fiyatlarını belirleme gücünü eline geçirmek istiyor. Ama spekülatörleri bitirmek için değil. Sınırlı emtia arzını, sınırsız emtia kontratı arzına dönüştürmek için. Böylelikle Hazine destekli Goldman Sachs, JPMorgan ve Citibank tüm dünya emtia pazarını kolayca yönetebilecekler.
Sergio Leone’nin 1964 yılında çektiği Bir Avuç Dolar (Fistful of Dollars) filmini hatırlayanlar olacaktır. Clint Eastwood’un oynadığı baş karakterin adı filmde hiç geçmez. İşte bugünkü tablo da bunu anımsatıyor. “Bir avuç birkaç katrilyon dolar” ve baş karakterin duyulamayan adı.
Son günlerde dev bankaların açıkladıkları iyimser kar rakamlarının neredeyse tamamını oluşturan emtia future işlem gelirleri, derinleşen finansal krize, piyasalar üzerine serptiği serin sularla biraz olsun dur demiş gözüküyor. Tam da böyle ılıman bir ortam yaratılmışken nereden çıktı bu CFTC araştırması?!
CFTC elbette ki derindeki sorunları araştırmayacak. Merak ettiği sadece petrol fiyatlarının geçen yıl neden yükseldiği. Çünkü bu artış kurulu endişelendirmiş. Aynı komisyonun petrol fiyatları 147 $’dan 35 $’a düşerken hiçbir endişe duymaması oldukça şaşırtıcı. ABD hükümetinin ve özellikle de PPT’nin bu düşüşü kışkırttığı yönlü işaretler bu kadar açıkken.
CFTC’nin sınırlı arza (finite supply) sahip emtialar üzerindeki işlemlerde, spekülasyonu önlemeye yönelik ne tür tedbirler alacağı gerçekten merak konusu. Kaldı ki alınan tedbirlerin uygulanması da pek kolay değil. Peki öyleyse, CFTC’nin asıl amacı ne? CFTC bu araştırma sonucunda nereye varmak istiyor?
Bundan beş on yıl önceye kadar dünya emtia bolluğu içinde yaşıyordu. Bunlardan en önemlisi petrol şüphesiz. Gelişen teknoloji, petrol üretimini hızlı bir şekilde mevcut talebin üzerine çıkarmıştı. Her ne kadar OPEC üretime sınırlamalar getirmek istese de, düzenlemelerdeki disiplinsizlik buna pek izin vermemiş, arzı daha da arttırmıştı.
2008 yılının ilk yarısında dünyanın petrol talebinin karşılanmasında ilk zorluklar görülmeye başlandı. Ölü doğan bir proje olan mısırdan ethanol elde etme fikri de bu tarihlerde başlayan mısır arzındaki yetersizlik nedeniyle sekteye uğradı. Öte yandan hayati öneme sahip pirinç, 2007 yılında getirilen ihraç kısıtlamalarıyla ulaşılamaz hale geldi…
Örnekler çoğaltılabilir. Sonuçta daralan arz emtia fiyatlarını yükseltmeye başlar. ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği’nin güçlü ekonomileri, başlayan emtia kıtlığını, fiyatları manipüle ederek aşağıya çekmek için türev ürünler denilen bir hayalet yaratırlar. Bugün BIS rakamlarına göre 600 trilyon $ olan türev ürünler pazarı, tezgah üstü işlemlerle birlikte 2 katrilyon $ civarındadır. Başka bir ifadeyle dünya milli gelirinin 20 katından fazla.
Türev ürünler aslında büyük ekonomilerin tüm ekonomi kurallarına meydan okudukları bir mekanizmadır. Olası arz yetersizliklerinde, yükselen fiyatları aşağı çektikleri ve arz-talep yasasına karşı geldikleri bir mekanizma. Bu mekanizma bir süre başarıyla çalışsa da şu an başarısız olmuş görünüyor. Emtia fiyatları tekrar yükseliyor. Resesyonun tam ortasında olduğumuz şu dönemde emtia yetersizliğinden bahsetmek mümkün değil. Ama fiyatlar artıyor. Bu da enflasyona işaret.
Ekonomi tarihi enflasyonun başlamasının en önemli işareti olarak mal ve hizmet fiyatlarındaki artışı gösterir. Hükümetlerin ilk müdahalesi de fiyatları gelir doğal olarak. Aynı paralelde değerlendirildiğinde, CFTC’nin yapmaya çalıştığı şey kolayca anlaşılıyor. Sınırlı arza sahip emtia kontratlarının alım tarafında kendi gücünü arttırırken, piyasa aktörlerini etkisizleştirmek. Böylece aşırı spekülasyonu önleyip fiyatları istediği şekilde kontrol etmek.
Emtia piyasalarında bir daralma olduğu açık. En yeni tabiriyle “sınırlı arz (finite supply)”, bir arz krizini açıkça işaret ediyor. Eğer bir emtia bolluğu olsaydı, şüphesiz serbest piyasa, fiyatları arttıran spekülatörlere müdahale ederdi. Üretim artar, fiyatlar geriler ve spekülatörler elbiselerini bile kaybedebilirlerdi. Şu anda CFTC’nin yapmak istediği “suni serbest piyasa” yaratarak aynı sonuca ulaşmak. Yani spekülatörler fiyatları arttırırken, üreticilerin üretimi arttırması yerine, daha fazla türev kontrat üreterek fiyatları istenilen seviyelerde tutmak.
CFTC’nin iyi bildiği bir şey var: “Alıcılar, spekülatör değil de teslimat bekleyen alıcılar olduğu zaman oyun biter!”
CFTC oyunu bitirip emtia fiyatlarını belirleme gücünü eline geçirmek istiyor. Ama spekülatörleri bitirmek için değil. Sınırlı emtia arzını, sınırsız emtia kontratı arzına dönüştürmek için. Böylelikle Hazine destekli Goldman Sachs, JPMorgan ve Citibank tüm dünya emtia pazarını kolayca yönetebilecekler.
Sergio Leone’nin 1964 yılında çektiği Bir Avuç Dolar (Fistful of Dollars) filmini hatırlayanlar olacaktır. Clint Eastwood’un oynadığı baş karakterin adı filmde hiç geçmez. İşte bugünkü tablo da bunu anımsatıyor. “Bir avuç birkaç katrilyon dolar” ve baş karakterin duyulamayan adı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder