Küçük yatırımcının Davranışsal Finansa eklediği 12 tanımlanamaz davranış

 Yatırımcılar, Davranışsal Finansın ne olduğunu bir türlü kavrayamıyor. Eğitimcisinden yatırımcısana temel teorilerde vakit kaybediliyor. Aslında mesele en basit seviyesine indirgendiğinde finansal kararlara etki eden duygular meselesi olduğu bilinen bir durum. Peki, şifre neden çözülemiyor öyleyse? 

Aslında yanıt da oldukça basit. Çünkü yatırımcılar finansal kararlarına etki eden duyguları tanımıyorlar. Eğitimciler ise hala kendine çok güvenme, kayıptan kaçın, Kahneman öyle dedi, Dan "baba" Ariely şöyle dedi demodelerini yatırımcının kafasına ellinci kez sokmaya çalışıyorlar. Hal böyle olunca da ortaya beyni tutulmuş yatırımcı kitlesi çıkıyor. Peki, ne yapılması gerekiyor öyleyse?

Modern dünya hızla değişirken duygular da değişiyor. Yatırımcılar sanıldığı gibi aşırı kendine güven, paranın zaman değeri, kayıp isteksizliği gibi hataları yaptıkları için başarısız olmuyorlar. Bunlar artık bugünkü dünyada çocuklara anlatılacak finansal okuryazarlık masallarına eklenebilir. Yatırımcıları hataya yönlendiren duygular daha tarifsiz ve anlık. Peki, nedir öyleyse bu duygular?

Gelin öyleyse hepbirlikte, modern psikolojiden de yardım alarak yatırımcıyı hataya sevkeden davranışsal duyguları, içine biraz da mizah ekleyerek açıklamaya çalışalım. Türk yatırımcısının kendisini daha iyi tanımasına yardımcı olacağını düşündüğümüz bu listeyi ilk kez yayınladığımızı da belirtmeden geçmeyelim. Aynı zamanda Davranışsal Finans alanında çalışanlara da yeni bir çalışma alanı açmış oluruz belki.

Küçük yatırımcının Davranışsal Finansa eklediği 12 tanımlanamaz duygu

1- Opia (Düzeltme)

Hiç tanımadığınız biriyle karşılaştığınızda kendinizi hem saldırıya açık hem de savunmasız hissettiren gerginlik haline psikolojide Opia deniyor. Borsada hisse senetleri ani düşüş yaşadığında yatırımcının yaşadığı duygu da budur. 

"-Ne oldu Erol Abi, tepene mi verdiler malı?" 

"-Yok be olum, düzeltme düzeltme..."

2- Sonder (Hisselere fısıldayan Hakkı Abi)

Hayatta karşılaştığımız herkesin bizimki gibi canlı, karmaşık, hırslı, uyanıkça bir hayatı olabileceğinin farkına varma hissine Sonder deniyor. Hisse senedi tüyosu aldığınız kişinin de borsa oyunu içinde bir yan karakter olduğu unutulmamalıdır. 

"-Erol Abi, bak bir tek sana söylüyorum, evi arabayı sat, al bu hisseyi."

"-Hakkıcım, nasıl buldun sen bu hisseyi?"

"-Rüyama girdi..."

3- Jouska (Düşmez kalkmaz bir Allah)

İç sesimizle kendi içimizde yaptığımız diyaloglara psikologlar Jouska diyor. Bir hisse senedi alarak bu diyalogların keyfini siz de yaşayabalirsiniz.

"-Hakkı'nın dediği kağıdı aldık ama sert düştü. Blue chip diyordu, faiz düşerse borsa artacak diyordu ama... Neyse, düşmez kalkmaz bir Allah."

4- Astrope (Kırarsa Ekime kırmazsa Kasıma)

Bulunulan ortamda kapalı kaldığını hissetmeye verilen isim. Sürekli teknik analiz ile öngörülemeyecek şey olmadığı düşüncesine takılmak tam da budur.

"-Bak kardeşim, 10.500'te direnç var kırarsa 12.000, kıramazsa 10.000 desteği gelir. Olmadı 9.000, kırarsa 9.500..."

-Erol Abi, kırarsa Ekime, kırmazsa Kasıma be abi..."

5- Catoptric Rristesse (Bu sefer yırttık galiba)

Başkalarının sizin hakkınızda ne düşündüğü hakkında hiçbir fikrinizin olmamasının verdiği hüzne Catoptric Rristesse deniyor. 

"-Tayyar Abinin kitabından 10 tane alırsam whatsapp grubuna ücretsiz kayıt olurum. Ondan sonra Tayyar Abiden bütün tüyoları alırım. Valla, bu sefer yırttım galiba."

"-Tüyo alacam diye onar onar alıyorlar enayiler. Ülen, bende tüyo olsa kitap mı satarım. Neyse, uyanmasın kerizler."

6- Enouement (Görecem ben seni)

Zaman ilerldikçe işlerin yoluna gireceğini düşünmek ve geçmişteki sizi anlatamamaktan kaynaklı buruklağa deniyor. Düşen ya da tahtası kapanan bir hissede yaşananlar tam olarak budur.

"-Arabayı satıp yatırmıştık ama hissenin tahtasını kapattılar. Nasıl olsa bir gün açılacak ve yükselecek. Adım gibi eminim. Hanım benle konuşmuyor ama ileride parayı beşe katlayınca görecem ben onu..."

7- Yu-Yi (Kısmet değilmiş)

Kavramları ve olayları bir çocuk gibi beklentisiz, hafızasız ve kelimelerle tanımlamadan algılama tutkusuna verilen isim. Tam da bize göre.

"-Uçacak abi, uçacak borsa... Mal topluyoruz şu an... Tahtada at koşturacaz, at..."

"-Ne oldu abi, batmışsın diyorlar, keriz silkeleme mi?"

"-Yok be olum, kısmet değilmiş."

8- Mauerbauertraurigkeit (Kepezsizleştiremediklerimizdenmisiniz)

Çevrenizdeki insanları bir bir kendinizden uzaklaştıma dürtüsüne verilen isim. Borsada herşeyini kaybetmiş ama ümidini kaybetmemiş yatırımcı modeli.

"-Ali Abi sen ekonomistsin bilirsin, ne olur bu kepez hisseleri... Battı o şirket..."

"-Kamil abi, ne dersin açılır mı... Yok kardeşim, açılmaz..."

"-Zühtü Abi, verirler mi bizim paramızı geri... Yazık, üşüttü herhalde..."

9- Anecdoche (Çorba parası)

Her kafadan bir sesin çıktığı ama kimsenin birbirini dinlemediği konuşmalarda bulunma durumu. İnternetteki borsa grupları buna tam örnektir. Fakat herkes orada olmayı arzular.

"-Buradan söylüyorum, bu hisse yükselecek."

"-Bence düşecek, inanmayın bu arkadaşa."

"-Bu hisseden bir cacık olmaz, yatay gider."

"-Bu grupta çok şey öğreniyorum gerçekten, farklı düşünceler var, gerçekten harika bir grup. Çorbayı kaparız burda, kesin. Valla, herkese tavsiye ederim."

10- Lachesism (Hayırlısı inşallah)

Gerçekleşecek bir felaketten kurtulabileceğini sanma arzusuna verilen isim. Borsaya yeni giren yatırımcının tipik hali.

"-Abi sağlam hisselere oynadıktan sonra hiçbir şey olmaz. Düşmeye başladı mı hemen satacaksın. Borsada para kaybeden aptaldır."

"-Abi, batırmışsın paraları diyorlar."

"-Yok be olum, biraz düştü ama yükselir yakında. Hayırlısı inşallah.."

11- Exulansis (O değilde)

İnsanların aralarındaki ilişkiyi bilmedikleri iki konu hakkında konuşmaya çalışmaktan vazgeçme eğilimi. Amatör borsacıların sürekli takıldıkları en önemli fenomen diyebiliriz.

"-Abi, panik yapma, bakan açıklama yapınca yükselir bu borsa hep böyle olmuştur."

"-Erol Abi, swaptan oldu bu, yoksa uçmuştu şimdiye."

"-Bana kalırsa, Meksika pezoları işi bozdu."

Maalesef, küçük yatırımcıların dünyasında ilişkisizliğin bini bir para.

12- Adronitis (Kalıbının adamı değil)

Birini gerçekten tanımanın kolay olmadığını ve uzun zaman alacağını düşünerek hüsrana uğrama duygusu. Para verip üye olduğu grupta istediğini alamayan küçük yatırımcının yaşadığı histir.

"-Tekniz analiz gurusu dediler üye olduk ama dedikleri hep palavra çıktı. Kalıbının adamı değilmiş vesselam."

Cicero'ya "Roma neden yıkıldı" yerine "Küçük yatırımcı neden yıkıldı" diye sorsak muhtemelen cevabı değişmeyecekti: "Çok ve güzel konuştuk fakat bilgisizdik!"