Politik ve ekonomik ortamın bugünkü gibi aşırı ısındığı dönemlerde herkesin tek bir endişesi vardır: Acaba kurlar ne yöne hareket edecek?
Cevap verilmesi her zaman için güç bir soru olan kurların ne yöne hareket edeceği, son dönemlerin revaçta kavramı “değerli/değersiz kur” tanımlamasından destek alarak yanıt bulmaya çalışsa da, ekonomi biliminde 2 yöntem kurların belirlenmesinde temel etkendir. Bunlar satın alma gücü paritesi ve faiz haddi paritesi teoremleridir.
Kısaca tanımlamak gerekirse; satın alma gücü paritesi, bir mal sepetinin fiyatının dünyanın her yerinde aynı olması prensibinden hareket eder. Yani bir elmanın fiyatı Çin’de ne ise ABD’de de o kadar olmalıdır.
Faiz haddi paritesi ise herhangi bir ülkenin risksiz faiz oranına yapılan yatırım, diğer ülkelere yatırım yaparak kazanılacak olan tutara göre kendini dengeler.
Karmaşık gibi görünen her iki yöntem de aslında herkesin rahatlıkla anlayacağı bir forma döndürülebilir. Böylelikle kurlardaki değişikliklerin önemli kısmı izah edilebilir.
Satın alma gücü paritesine dayandırılarak oluşturulan ve bugün dünyada en yaygın olarak kullanılan endekslerden biri Big Mac endeksidir. Bu teoremde kullanılan mal sepeti Mc Donald’ın Big Mac’idir. Bu Fast Food ürünü üzerine inşa edilen teorem, bugün piyasaların en güvenilir endekslerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Burger ekonomisi doların dünyanın her ülkesinde aynı değerde mal ve hizmet satın alacağı teorisine dayanır. Uzun dönemde iki ülke arasındaki kur, satın alabileceği big mac’e göre şekillenir. Sepetteki tek ürün dünyanın 120 ülkesinde satılan big mac’tir. Hamburgerin maliyetinin dünyanın her yerinde eşit olduğu kabul edilerek kurun aşırı değerli veya değersiz olduğuna karar verilir.
Basit bir örnekle bir ülkenin kurunun değerini bulmaya çalışalım: ABD’de big mac’in satış fiyatı 4 dolar olsun. Türkiye’de ise 8 TL olduğunu kabul edelim. (Rakamlar temsilidir.) Bu durumda satın alma gücü paritesi 8/4=2’dir. Bunu gerçek kur olan 1,5 ile karşılaştıralım. (2-1,5)/2= 0,25 olur. Bu durumda liranın dolara karşı %25 değerli olduğu söylenebilecektir.
Şimdi gerçek bir durumu örnek vererek çözümlemeye çalışalım. Çin’de big mac’in fiyatı 14,5 yuandır. Yani yaklaşık 2,18 dolar. Oysa ABD’de aynı hamburger yaklaşık 3,71 dolardır. İşte Çin yuanının aşırı değersiz olduğunu buradan da görebiliriz. 14,5 yuan ile ABD’deki gibi 1 big mac alınabilseydi yuan/dolar paritesi uluslar arası piyasada 0,26 olacaktı. Oysa şu anki parite 0,15. Yani yuan dolara karşı %40 değersiz durumda.
ABD’nin bir bardak suda kopardığı fırtına misali yorumlanan yuanın aşırı değersizliği üzerine ABD’nin ısrarcı tavrının sebebi anlaşılabiliyordur herhalde. Bir big mac’te %40 olan değersizliğin giderilmesi durumunda ABD’nin 2 trilyon dolarlık açığının kaça ineceğini siz hesaplayın artık. (Yanıt 1,2 trilyon dolar.)
Cevap verilmesi her zaman için güç bir soru olan kurların ne yöne hareket edeceği, son dönemlerin revaçta kavramı “değerli/değersiz kur” tanımlamasından destek alarak yanıt bulmaya çalışsa da, ekonomi biliminde 2 yöntem kurların belirlenmesinde temel etkendir. Bunlar satın alma gücü paritesi ve faiz haddi paritesi teoremleridir.
Kısaca tanımlamak gerekirse; satın alma gücü paritesi, bir mal sepetinin fiyatının dünyanın her yerinde aynı olması prensibinden hareket eder. Yani bir elmanın fiyatı Çin’de ne ise ABD’de de o kadar olmalıdır.
Faiz haddi paritesi ise herhangi bir ülkenin risksiz faiz oranına yapılan yatırım, diğer ülkelere yatırım yaparak kazanılacak olan tutara göre kendini dengeler.
Karmaşık gibi görünen her iki yöntem de aslında herkesin rahatlıkla anlayacağı bir forma döndürülebilir. Böylelikle kurlardaki değişikliklerin önemli kısmı izah edilebilir.
Satın alma gücü paritesine dayandırılarak oluşturulan ve bugün dünyada en yaygın olarak kullanılan endekslerden biri Big Mac endeksidir. Bu teoremde kullanılan mal sepeti Mc Donald’ın Big Mac’idir. Bu Fast Food ürünü üzerine inşa edilen teorem, bugün piyasaların en güvenilir endekslerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Burger ekonomisi doların dünyanın her ülkesinde aynı değerde mal ve hizmet satın alacağı teorisine dayanır. Uzun dönemde iki ülke arasındaki kur, satın alabileceği big mac’e göre şekillenir. Sepetteki tek ürün dünyanın 120 ülkesinde satılan big mac’tir. Hamburgerin maliyetinin dünyanın her yerinde eşit olduğu kabul edilerek kurun aşırı değerli veya değersiz olduğuna karar verilir.
Basit bir örnekle bir ülkenin kurunun değerini bulmaya çalışalım: ABD’de big mac’in satış fiyatı 4 dolar olsun. Türkiye’de ise 8 TL olduğunu kabul edelim. (Rakamlar temsilidir.) Bu durumda satın alma gücü paritesi 8/4=2’dir. Bunu gerçek kur olan 1,5 ile karşılaştıralım. (2-1,5)/2= 0,25 olur. Bu durumda liranın dolara karşı %25 değerli olduğu söylenebilecektir.
Şimdi gerçek bir durumu örnek vererek çözümlemeye çalışalım. Çin’de big mac’in fiyatı 14,5 yuandır. Yani yaklaşık 2,18 dolar. Oysa ABD’de aynı hamburger yaklaşık 3,71 dolardır. İşte Çin yuanının aşırı değersiz olduğunu buradan da görebiliriz. 14,5 yuan ile ABD’deki gibi 1 big mac alınabilseydi yuan/dolar paritesi uluslar arası piyasada 0,26 olacaktı. Oysa şu anki parite 0,15. Yani yuan dolara karşı %40 değersiz durumda.
ABD’nin bir bardak suda kopardığı fırtına misali yorumlanan yuanın aşırı değersizliği üzerine ABD’nin ısrarcı tavrının sebebi anlaşılabiliyordur herhalde. Bir big mac’te %40 olan değersizliğin giderilmesi durumunda ABD’nin 2 trilyon dolarlık açığının kaça ineceğini siz hesaplayın artık. (Yanıt 1,2 trilyon dolar.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder