Azcık matematik biliyorsan çok eşliliğin sana uygun olmadığını anlarsın!

FX işlemlerin tezgah üstü versiyonu olan Forex yatırımcılar arasındaki popülaritesini giderek arttırıyor. Sınırlı eğitim seviyesine sahip kişilerden iyi eğitimlilere kadar geniş bir müşteri kitlesine sahip sektörün işlem hacmini ölçmek pek mümkün olamıyor. İnternet üzerinde büyük bir piyasa oluşmuş durumda. Para birimlerinin gelecekteki değerleri üzerine pozisyon alınarak getiri elde etme mantığına dayanan bu işlemler nasıl bu kadar popüler olabiliyor?

Forex işlemlerini bu kadar popüler ve pazarlanabilir kılan şey kaldıraç denilen bir mekanizma. 2007 finansal krizinden sonra oldukça sık karşılaştığımız bir kavram haline gelen kaldıraç basitçe sizin olmayan parayla işlem yapabilmeniz anlamına geliyor. Forex işlemlerde ise kaldıraç akla hayale sığmayacak seviyelere kadar çıkabiliyor. Mesela sizin 1 lira sermayeniz varsa forex şirketi size 99 lira daha veriyor ve siz 100 liralık bir yatırım yapabiliyorsunuz. Nasıl, inanılmaz değil mi? Kısa sürede büyük paralar kazanmak içten bile değil… Ne dersiniz?

Kaldıracın bu basit doğasının anlaşılması aslında oldukça kolay. Sizin olmayan bir parayla işlem yapmanın ne anlama geldiğini herkes biliyor zaten. O nedenle kaldıracın tehlikeli kredi boyutunun insanlar tarafından anlaşılamıyor olduğunu söylemek doğru bir argüman olmayacaktır. Herkes bunun farkında. Aynı zamanda kaldıracın tehlikeli bir şey olduğunu söylemek de fazla uyarıcı bir bilgilendirme sayılmayabilir. Peki öyleyse forex piyasalardaki kaldıraçlı işlemlerin arkasındaki anlaşılmayan şey ne?

İnsanların doğasında çokeşliliğin olduğu bilimsel bir sürpriz değil artık. Poligami denilen bu durum genellikle erkeklerin birden fazla kadınla evli olması anlamına gelir. Özellikle erkekler tarafından daha fazla istenen, kadınlar tarafından ise pek istenmeyen bir durumdur. Tarih boyunca birçok kültür birbirlerine zarar vermemek koşuluyla yetişkinlerin istedikleri şekilde evlenebilmelerine onay vermiştir. Çok eşliliğin kadınların aleyhine erkeklerin lehine sonuçlar yaratması nedeniyle erkekler tarafından daima arzulanan bir durumdur. Belki birçok erkek bunu açık olarak belli etmese de doğalarındaki arzunun bu yönde olduğu açıktır. Erkekler kendi lehlerine sonuçlar yarattığını düşündükleri poligami konusunda yanılıyor olabilirler mi, ne dersiniz? Ya da daha basit bir ifadeyle, poligaminin erkelerin değil de, kadınların lehine olduğunu söylesek ne düşünürsünüz?

Poligaminin kadınlar açısından daha faydalı olduğu düşüncesi ilk bakışta aşırı bir karşıt argüman olarak gelebilir. Çünkü ortada kadınlar tarafından paylaşılmak zorunda olan bir erkek vardır. Burada erkeğin en büyük olumsuzluğu ayrı ayrı kadınlara almak zorunda olduğu nişan yüzüklerinden fazla görünmemektedir. O zaman gelin şimdi resmi biraz daha büyütelim ve en büyük resme bakalım.

Diyelim ki bir toplulukta 50 erkek ve 50 kadın var ve topluluğun kuralı her erkeğin iki kadınla evlenmesini istiyor. Basit bir matematik altında, ki bu matematiği poligaminin kendi lehlerine sonuçlar yarattığını düşünen en akılsız erkekler bile yapabilir, sadece 25 erkek kendisine eş bulabilecektir. 25 erkek 50 kadınla evlendiğinde kalan 25 erkek ömrünün sonuna kadar bekar olarak kalacaktır. (Kadınların birden fazla erkekle evlenmesi şeklindeki bir matris yapı erkeklerin dünyasında kabul edilmeyeceğinden geçerli bir varsayım olarak düşünülmemiştir.) Peki buna bekar kalan 25 erkek razı olacak mıdır?

Elbette ki razı olmayacaklardır. Bekar kalma korkusu üzerlerinde büyük bir baskı yaratacağından diğer erkeklerle büyük bir rekabete gireceklerdir. Çünkü artık oyun evlilik oyunu olmaktan çıkıp kazananlar ve kaybedenlerin oyunu olmaya başlayacaktır. Çünkü erkeklerin açıkça gördükleri bir şey vardır. Kadınlar sadece varlıklı, güçlü, sağlıklı ve zengin erkekleri tercih etmektedirler. Öyleyse kadınlar daima erkekler içindeki krema tabakaya yöneleceklerdir. Oysa tek eşlilik olsaydı en zengin kadar en fakir erkeler de kendilerine eş bulabileceklerdi. Fakat şimdi işler erkekler açısından oldukça zorlaşmış gözüküyor. Kadınlar için ise oldukça kolaylaşmış. Çünkü artık yoksul, sağlıksız ve zayıf bir erkekle evlenme ihtimalleri oldukça az.

Görüldüğü gibi erkekler çok eşliliğe yönelik arzular taşısalar da tek eşlilik her erkek için bir eş bulmayı garanti ediyor. Kısaca poligami birçok erkek için eşsizlikten başka bir anlama gelmiyor. Erkek için eş sayısını üç, dört veya beş diye artırdığınız sürece de daha fazla erkeği evlilik dışına itmiş oluyorsunuz. Böylece tüm kadınlar her zaman en güçlü erkeğe yönelerek kendi monopol piyasalarını yaratmış oluyorlar. Herkesin anlamış olduğu üzere, poligami hiç de erkeklerin düşündüğü gibi kendi lehlerine sonuçlar yaratmıyor. Öte yandan oyun teorisi açısından bakıldığında ise poligaminin sadece erkek toplumunun krema tabakasında yer alanlar tarafından politize edilmesi gerektiği de ortadadır.

İşte forex piyasaların doğasındaki kaldıraç da tıpkı poligaminin yarattığı etki gibi bir etki yaratıyor başta. Yani herkes için avantajlı olabileceği düşünülüyor. Fakat daha sonra ortaya çıkardığı ise sadece varlıklı olanların buna dayanabileceği oluyor. Çünkü yetersiz sermaye ile kaldıraçlı bir işlem yapmak, zayıf bir erkeğin, çok eşliliğin serbest olduğu bir toplumda başına geleceklerden farklı olmayacaktır. Yani kaybeden olacaktır. Piyasaların öngörülmesi imkansız hareketleri, öngörü ne kadar güçlü olursa olsun, çoğu zaman büyük bir zarar olarak geri dönecektir. Yatırımcılar sahip oldukları küçücük sermayeyi de bu oyunda kaybedeceklerdir. Kaldıracın doğası işte bu kadar basittir.

Birazcık matematik biliyorsan çok eşliliğin sana göre olup olmadığını anlayabilirsin. Ve aynı bakış açısıyla bakmaya devam ettiğinde kaldıracın da sana uygun olup olmadığını rahatça anlarsın.