Apple ve Samsung arasındaki savaş yeni açılan cephelerle her gün farklı bir aşama kaydediyor. Apple, patent haklarının Samsung tarafından ihlal edildiği gerekçesiyle başlattığı savaşta 1 milyar dolarlık bir tazminat kazanmıştı. Şimdi de Samsung’un ürünleri için satış yasağı savaşı başlamış durumda. Bu kavganın ne kadar süreceği şimdilik belli değil fakat kısa sürede bitmesi mümkün gözükmüyor. Çünkü doğasında çok derin bir tartışmayı içeriyor. Gelin şimdi bu derin tartışmanın gizemli yolculuğuna çıkalım ve savaşın gerçek nedenini öğrenmeye çalışalım.
Sicilya’nın en büyük mafya ailelerinden birinin yedinci kuşaktan lideri Leonardo Messina ya da bilinen adıyla Narduzzo, 1992 yılında İtalya polisinin Leopar Operasyonu ile yakalanmıştı. Fakat Narduzzo’nun tutuklanışını farklı kılan bir neden vardı. Daha önce birçok mafya lideri tutuklanmış olsa da Narduzzo mafyanın nasıl çalıştığı hakkında ayrıntılı bilgi veren ilk kişiydi. Narduzzo, omerta’yı (sessizlik kanunu) bozarak sadece politikacıları değil, ekonomi dünyasını da şaşırtmıştı. Ortaya çıkan manzara, mafyanın klasik iktisat teorilerinin öğrettiği sistemi mükemmele yakın uyguladıklarıydı.
Elde edilen gelirler yerel patronlardan üst patronlara ve oradan da büyük patronlara aktarılıyordu. İdeal bir bölüşüm sistemi yaratılmıştı ve kimse itiraz etmiyordu. Merkezi bürokrasi mükemmel şekilde işliyordu. Haraç paralarının aksatılmadan ödenmesi ve yerel patronların birbirlerinin bölgelerine girmemelerini sağlamak için merkezi idare elçiler göndererek herkesin pazarını koruyordu.
Dükkan sahipleri kendilerini ziyaret eden mafya üyelerine korunma bedeli karşılığı örneğin her ay 100 dolar ödüyorlardı ve bu tutarı ödedikleri için mafyaya şükran duyuyorlardı. Çünkü bu 100 dolar klasik iktisat teorisinin ilkeleri ile hesaplanıyordu. Mafya babası sonsuz ihtiyaçlarını tatmin etmek için dükkan sahibinin tüm parasını almıyordu. Çünkü iyi biliyordu ki yüksek bir tutar alırsa mafyanın geliri artardı, ama dükkan sahibi buna karşı koyamayacağı için dükkanını kapatacak ve mafya gelecek aylardaki gelirlerinden mahrum kalacaktı. Bu nedenle mafya babaları koruma ücretini dükkanın faaliyetlerini bozmayacak ve kendilerine minnettar kalınacak seviyede belirliyorlardı. Bu aslında klasik ekonominin denge fiyatıydı. Pazarda istekli alıcıların istekli satıcılar ile biraraya gelerek, bir mal veya hizmeti değiş tokuş etmeleri fiyatı. Bu denge uzun bir süre korunmuştu. Ta ki bir gün Narduzzo’ya ait bir dükkanın başka bir mafya babası tarafından ziyaret edildiği güne kadar.
Narduzzo’ya haraç ödeyen bir dükkanı başka bir mafya babası ziyaret etmiş ve artık bundan böyle kendisine de haraç ödemesi gerektiğini söylemişti. Öyleyse bu dükkan bundan böyle hem Narduzzo, hem de diğer mafya babası tarafından ziyaret edilecek ve haraç istenecekti. Şimdi hep beraber düşünelim. Bu dükkan sahibinin faaliyetlerini sekteye uğratmadan ödeyebileceği tutar 100 dolardır. Eğer her iki mafya babası da 100 dolar isterse, bu toplamda 200 dolara eşit bir tutar olacaktır ki, bu dükkanın kapanma riskini ve aynı zamanda mafyanın gelirlerinin düşme riskini beraberinde getirecektir. Öyleyse bu seçenek çok riskli bir durumdur. Peki dükkan sahibi her iki mafya babasına da 50 dolar ödese ne olur? Bu seçenek dükkan sahibi açısından sorun yaratmamakla birlikte mafyanın gelirlerini düşüreceği ve global dengeyi bozacağı için mafya ailelerinin güçlerini kaybetme riskini içerecektir. Bu seçenek de mafyanın istediği seçenek değildir. İşte o anda Narduzzo ile diğer mafya babası arasında savaşın başladığı andır; aynı zamanda da klasik iktisat teorisinin çöktüğü an.
Sanıyoruz Apple ve Samsung arasındaki kavganın gizli doğasını anlatabilmişizdir. Mafya liderlerinin aynı anda haraç istedikleri yerde ikame mallar teorisinin devreye girmesi gerekmektedir. Yani dükkan sahibi sunulan hizmetten birini seçerek alacak, diğerini ise almayacaktır. Fakat bu mafya liderlerinin istediği şey değildir. Hiçbiri gücünü ve pazarını kaybetmek istemeyecektir. Tıpkı Apple ve Samsung'un da istemedikleri gibi. Klasik iktisat öğretisi maalesef hayatın dinamikleri karşısında bir kez daha ağır bir mağlubiyet almış durumdadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder