12 Ekim 2012 Cuma

Bir sevgiliniz varken yenisini bulmak neden daha kolaydır?

Perakende devi Carrefour, Avrupa’nın büyük bankaları Credit Agricole ve Societe Generale’den sonra Coca Cola da Yunanistan’ı terk ediyor. İşsizlik %25’lerin üzerine çıkmış durumda. Ülke büyük bir kaosa doğru hızla ilerliyor. İlk bakışta ülkenin bozulan ekonomisi şirketlerin kaçışında etkili oluyor diye anlaşılabilir. Fakat bu rasyonel bir açıklama. Acaba daha derinlerde irrasyonel bir gerçek olabilir mi? Sizce küresel dev şirketler neden birer birer ülkeden ayrılıyorlar?

Piyasalar gerçekten anlaşılması zor yerlerdir. Ama insan duygularını anlayabilmek çoğu zaman piyasaları anlayabilmekten daha zordur. Şu soru birçoklarına oldukça aşina gelecektir. Özellikle sevgilisi olan erkekler açısından daha fazla geçerli olduğunu söylemek hata olmayacaktır. Bir sevgiliniz varken yeni bir sevgili bulmanız neden daha kolaydır?

Etik dışı bir davranış olarak değerlendirilmesi böyle bir olgunun varlığını değiştirmez. Evet, tecrübe edenlerin de iyi bildikleri gibi yeni bir sevgili bulmada hiç sevgilisi olmayanlar, olanlara göre daha az şanslıdır. Rasyonel bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde tam tersinin doğru olması gerektiği düşünülebilir. Ama inanın bu hiç doğru bir çıkarım değildir. Neden mi?

İrrasyonel olarak algılanabilir ama bir kadının (veya bir erkeğin), sevgilisi olan bir erkeği (veya kadını) olmayana tercih etmesi oldukça doğru bir davranış şeklidir. Çünkü temelinde son derece önemli başka bir fenomen yatar. Birisinin dış görünüşüne bakarak onun iyi biri olup olmadığını anlamak mümkün değildir. Ama eğer güzel bir kadın bir erkeğin sevgilisiyle, o zaman kadınlar şöyle düşünürler: “Erkekler güzel kadınların peşinden koşar. Eğer bu güzel kadın bu erkeğin sevgilisiyse demek ki erkek iyi ve güvenilir biridir.”

Bu durum sosyolojinin Matthew etkisi dediği durumdur. Zengin daha çok zenginleşir, fakir daha çok fakirleşir! İlk kez sosyolog Robert Merton’un ortaya koyduğu bu fenomen ekonomik hayatta da piyasaların nasıl işlediğini oldukça iyi anlatır. Bugün Yunanistan gerçeğinde olduğu gibi.

Bugün Yunanistan’dan kaçan firmalar daha on yıl önce bu ülkeye girmek için can atıyorlardı. Çünkü ülkenin ekonomik büyümesi onları cezbediyordu. Başta Avrupa Birliği olmak üzere, ABD ve Rusya Yunanistan için adeta deliriyordu. Herkes onların yanındaydı. Goldman Sachs bile ülkenin yanında olabilmek için yaptığı muhasebe hileleriyle kendinden geçmişti. Fakat şimdi Yunanistan’ın yanında kimse yok. Avrupa Birliği desteğini çekmiş durumda. Avrupa Merkez Bankası, IMF ve Dünya Bankası bir telefon yakınlıkta değiller artık. Ülkeye para verecek kimse yok. Öyleyse şu soruyu sorabiliriz artık: Böyle bir sevgiliyi kim ister?

Elbette kimse istemeyecektir. Bugün şirketlerin Yunanistan’dan kaçışının temel sebebi de budur işte. Artık Yunanistan yalnız bir insan! Eğer kısa zamanda kendisine Avrupa Merkez Bankası, IMF veya Avrupa Birliği gibi bir sevgili bulamazsa, gelecek yıllarda da yalnız kalmaya mahkum gibi görünüyor.

Hiç yorum yok: